Kinderen en jongeren hebben meer geld te besteden dan ooit. Toch vindt tweederde het moeilijk om met geld om te gaan. Hoe kun je ze daarbij helpen?
‘Kijk ik ben natuurlijk gewoon verwend. Dure kleren, spullen, dat soort dingen. Vakanties, wintersport. We kregen altijd alles. Maar alleen als we er ook bij werkten. Dus echt verwend zijn we niet.
Wat ik niet snap. Dat ze mijn hele leven alles betalen en dan gaan ze ineens heel principieel lopen doen. Zo van: “Je bent nu 17 en je moet op eigen benen leren staan, dus we draaien nu de geldkraan dicht.”
Precies op het moment dat ik eens een keer in de shit zit.’
Bovenstaand fragment komt uit de theatervoorstelling ‘Crisis’ , een interactieve voorstelling over jongeren en geld. Al meer dan een jaar trekt theatergroep PlayBack ermee langs middelbare scholen. Tijdens de voorstelling onderzoekt PlayBack samen met de jongeren de grenzen én mogelijkheden van geld. Ook zijn er speciale voorstellingen voor ouders. ‘Op die manier halen we het onderwerp uit de taboesfeer’, vertelt artistiek leider Kim Zonneveld. Want dat een goed gesprek over geld not done is, voor jongeren én hun ouders, wordt iedere keer opnieuw bevestigd. ‘Er wordt een hoop gekissebist over de hoogte van het zakgeld, maar veel verder gaan de gesprekken vaak niet’, zegt Zonneveld. Ouders moeten het onderwerp bij de lurven grijpen, vindt ze. En ze kunnen daar niet vroeg genoeg mee beginnen. ‘Wie wil nou dat zijn kind straks de mist in gaat, omdat het niet geleerd heeft om financiële keuzes te maken?
Aan de hand van haar ervaringen tijdens de voorstelling geeft ze acht tips om kinderen te begeleiden naar financiële zelfstandigheid
1. Een goede financiële opvoeding is meer dan zakgeld geven
Kim Zonneveld: ‘De financiële verleidingen zijn veel groter dan vroeger. Er is zoveel aanbod van spullen voor kinderen en jongeren. Ze zien speciaal op hen gerichte reclame op straat, in de supermarkt, op hun favoriete websites, in de games die ze spelen, op tv. Hoe zeg je nee tegen al die verleidingen? Daar zitten jongeren echt mee, merken we tijdens onze voorstellingen. Dat betekent dat je veel meer moet doen dan je kind zak- en kleedgeld geven.’
2. Maak je kind bewust van groepsdruk
‘Waarom wil je dochter per se peperdure Ugs? Omdat ze cool en hip zijn natuurlijk. Ze gaat toch niet op die slome zwarte schoenen lopen? Of is het omdat al haar vriendinnen Ugs hebben? Voor kinderen is het belangrijk dat ze erbij horen. Maar wij merken dat ze zich nauwelijks bewust zijn van de invloed van de groep op hun aankopen. “Kijk eens naar je vriendinnen, jullie hebben allemaal dezelfde schoenen”, zeggen we vaak. Dan zie je ze denken: misschien laat ik me toch beïnvloeden. Door zonder te oordelen over groepsdruk te praten, help je ze nadenken over onbewuste motieven achter de financiële keuzes die ze maken.’
3. Is duurder altijd mooier of leuker?
‘Tijdens onze voorstelling zie je de normen verschuiven. Wij vragen: “Wat kost het wat je aan hebt?” Het ene meisje heeft een outfit van 350 euro, terwijl haar buurvrouw voor 35 euro klaar was. Staan die dure kleren altijd leuker? Soms tref je hele creatieve kinderen die van een topje bij de H&M een prachtig shirt hebben gemaakt. Daar is iedereen van onder de indruk. Er was ook een keer een jongen die zijn eigen tandartsrekening moest betalen. Hij had dat nooit durven vertellen, maar zijn klasgenoten vonden hem megacool. Dat is wat we willen laten zien: geld is niet het enige is dat telt. Creativiteit en zelfvertrouwen kunnen ook statusverhogend zijn. Net als opkomen voor je vrienden. Jongeren staan daar echt wel voor open, als je maar doorvraagt. Ik denk dat ouders dat ook moeten doen.’
4. Laat je niet leiden door de angst dat je kind ongelukkig wordt
‘Financiële opvoeding stelt ouders voor dilemma’s. Houd je je poot stijf als je zoon dolgraag die nieuwe game wil, omdat zijn vrienden anders niet meer langskomen? Geef je hem vijf euro mee voor de lunch “want iedereen in mijn klas krijgt dat?” Trek je maar weer de portemonnee voor een waanzinnig kamp, omdat het zo goed is voor zijn ontwikkeling? Iedere ouder is als de dood dat zijn kind buiten de groep valt. Vraag je af of je de aannames van je kind niet al te makkelijk overneemt. Word je zoon ongelukkig als hij niet in merkkleding loopt? Of is dat je eigen angst? Is het echt zo erg als hij een keer boos of verdrietig is, omdat hij niet krijgt wat hij wil? Of wil je dat je kind later goed met geld om kan gaan?’
5. Op is op
‘ “Als mijn geld op is, leen ik bij van mijn ouders”, vertellen veel jongeren. Als we dat aan ouders voorleggen, reageren die met: “Ja , maar dan moeten ze het wel terugbetalen, hoor!” O ja? Dat prikken we graag door. Want van jongeren horen we juist dat ouders heel makkelijk doen over dat terugbetalen. Ze dringen een paar keer aan. Daarna zijn ze het vergeten. Dat maakt dat jongeren denken: ach, geld is niet belangrijk. Diep in hun hart willen ze liever dat hun ouders grenzen stellen. Zodat ze leren van een vast bedrag rond te komen. “Ik zou het niet erg vinden als ik een bedrag kreeg waarmee ik het echt een maand moet doen” horen we regelmatig. “Anders leer ik het nooit.”’
6. Wees geen kuddedier
‘De bedragen die jongeren te besteden hebben, verschillen enorm. Sommigen moeten van veertig euro alles betalen, terwijl anderen 100 euro zakgeld en 100 euro kleedgeld krijgen. En in elke klas zit wel iemand wiens ouders alles betalen. Natuurlijk is iedereen daar stinkend jaloers op. Maar hoeveel ze ook krijgen, ze vinden het altijd te weinig. Laat je niet gek maken door alle bedragen die rondzingen. Denk zelf na wat je wilt uitgeven en leg je kind uit waarom hij het daarmee moet doen.’
7. Vraag hoeveel ze later denken te verdienen
‘Als we op een mbo-school vragen wat een kapper per maand verdient, krijgen we bedragen van vier, vijfduizend euro te horen. Vertellen we dat het hooguit 1600 euro is, dan schrikken ze zich rot. Voor de meeste jongeren is geld een abstract begrip. Onderling praten ze er niet over: geld moet je hebben, daar moet je vooral niet over zeuren. Thuis is het vaak ook geen gespreksonderwerp. De meeste jongeren weten niet wat hun ouders verdienen en welke afwegingen ze maken bij grote aankopen. Meer openheid daarover kan helpen om hun onrealistische kijk bij te stellen. Ze mogen best weten dat het geld niet uit de lucht valt’
8. Grijp financiële opvoedmomenten aan
‘Of je nu heel streng bent met geld of heel soepel: het gaat erom dat je de financiële opvoedmomenten niet laat liggen. Heeft je kind het spaargeld voor een gitaar toch aan snoep uitgegeven? Je kan hem zijn aankoop terug laten brengen. Of afspreken dat hij een deel van zijn zakgeld bijpast. Maar eigenlijk is het niet zo belangrijk wat je precies doet. Het gaat erom dat je steeds opnieuw het gesprek aangaat: hoe kan het dat je zakgeld ineens op is? Wat vind je nou echt belangrijk om te kopen? Durf je ook wel eens nee te zeggen als al je vrienden naar de snackbar gaan? Dat kost tijd en is vermoeiend, maar het helpt je kind wel om ook in financieel opzicht volwassen te worden.’
MEER INFO
J/M, februari 2012
