Sexting is het digitaal versturen van seksueel getinte foto’s en video’s. Tieners vinden het leuk en spannend; ouders maken zich zorgen. Is dat terecht? Is sexting een gevaarlijke epidemie?

Dat het stom is om naaktfoto’s van jezelf op Facebook te zetten wist hij wel, maar voor zijn vriendinnetje wilde hij zich best een keertje uitkleden voor de webcam. Toen de verkering uit ging, stuurde het meisje de foto aan haar vriendinnen. “Binnen de kortste keren had iedereen die foto gezien”, vertelt Eva (17). Ze moet nog steeds gniffelen als ze de jongen in de disco tegenkomt. Zelf zou ze nooit een sexy foto via internet of de mobiele telefoon versturen. “Maar als je heel erg verliefd bent, bedenk je misschien niet dat je er later last van kan krijgen.”

Eerst gebruikten tieners hun webcam om foto’s of filmpjes uit te wisselen. Dankzij hun smartphone met ingebouwde camera kunnen ze altijd en overal beelden delen met vrienden. Veel ouders maken zich daar zorgen over. Ze denken dat steeds meer tieners online flirten en daar beelden bij gebruiken. Eén druk op de knop en het staat op internet. Krijg het er dan nog maar eens af. Om maar niet te denken aan pornohandelaren die met die beelden hun gang gaan.

Zijn die zorgen terecht? Wie de berichtgeving over sexting heeft gevolgd, moet haast wel denken dat er sprake is van een epidemie. ‘Volop seksueel risicogedrag op internet.’ ‘Kwart jeugd stuurt naaktfoto’s’, kopten sommige media afgelopen najaar. De alarmerende berichten verwezen naar het eerste onderzoek over sexting in Nederland, uitgevoerd door UvA-onderzoekster Susanne Baumgartner.

“Ik was verbijsterd”, vertelt ze. Uit haar onderzoek blijkt dat hooguit drie procent van de jongeren seksueel getinte foto’s van zichzelf verstuurt. De journalist die bij haar presentatie aanwezig was, had de cijfers verhaspeld. “Veel kranten en online media namen zijn verhaal klakkeloos over.”

Baumgartners conclusie dat de overgrote meerderheid van de jongeren dus niet aan sexting doet, komt overeen met de feiten die onderzoeker Jeugd & Cybersafety Joyce Kerstens van NHL Hogeschool Leeuwarden verzamelde. Tussen januari en juli 2011 enquêteerde ze 6300 jongeren tussen tien en zeventien jaar.

Naast de drie procent die wel eens foto’s en filmpjes van zichzelf verstuurt, heeft vier procent van de jongeren boven de twaalf seksuele handelingen voor de webcam verricht. Een kleine groep filmt af en toe vrienden die zichzelf strelen, masturberen of vrijen. Als ze die filmpjes al op internet zetten – wat de overgrote meerderheid niet doet – dan zijn de personen daarin lang niet altijd herkenbaar. Vaak laten ze de hoofden weg.

“Jongeren zijn minder naïef dan volwassenen denken”, zegt Baumgartner. Het is waar, zodra foto’s en filmpjes op internet staan kan iedereen ze downloaden. Jongeren kunnen ermee worden gechanteerd. Ook lopen ze kans dat perverse types ermee aan de haal gaan. Baumgartner: “Heel vervelend, maar jongeren zijn goed op de hoogte van die gevaren.”

De meeste tieners sturen hun foto’s en filmpjes uitsluitend naar vrienden en bekenden van eigen leeftijd. Een op de drie keer is dat iemand die ze alleen van internet kennen, maar ook dan gebeurt het meestal met wederzijdse instemming.

Dat pubers op internet eerder onverantwoorde risico’s nemen, zoals veel ouders denken, klopt niet, zegt Baumgartner. Jongeren die online grenzen overgaan, doen dat ook offline, blijkt uit haar onderzoek. Tieners die op internet seksuele risico’s nemen, lijken ook vaker een one night stand te hebben zonder condoom. “Je kunt je afvragen wat gevaarlijker is: een condoomloze one night stand of een keer uit de kleren voor de webcam.”

Van een gevaarlijke epidemie lijkt vooralsnog dus geen sprake, al zijn er nog altijd tienduizenden jongeren die aan sexting doen. Dat zijn vooral laagopgeleide jongeren, blijkt uit Kerstens onderzoek. “Vmbo-leerlingen zijn de doeners. Havisten en VWO-ers zijn vaker passieve consumenten: zij kijken meer porno.”

Meestal gaat het om verliefde meisjes die zich voor de camera uitkleden voor hun vriendje, zegt internet-rechercheur Boudewijn Mayeur van politie Zuid-Limburg. Jongens zijn daar terughoudender in. “Als ze het al doen, is het om een meisje over te halen hun voorbeeld te volgen.”

Jongens zijn wel weer actiever op anonieme sekssites, aldus Kerstens. “Ze vinden het spannend om te masturberen en dat te delen met onbekenden. Dat doen meisjes nauwelijks.”

Deze groep jongeren beleeft seks en erotiek dus deels via webcam en smartphone, en dat hoeft volgens Kerstens helemaal geen drama te zijn. “Het hoort bij hun seksuele ontwikkeling. Als ze het doen in een gelijkwaardige relatie is er weinig aan de hand.”

Is er sprake van dwang of belanden de foto’s ongewild op internet, dan is het een ander verhaal. Boudewijn Mayeur houdt twee keer in de week een chatsessie met jongeren. Hij krijgt regelmatig vragen van meisjes die bang zijn zichzelf straks terug te zien op schimmige pornosites. Hoe vaak dat gebeurt weet hij niet. “In Limburg hebben we nog geen verband tussen pornohandel en sexting gevonden.”

Vaker hoort hij dat foto’s door toedoen van bekenden op het net belanden. Hij vertelt over een meisje dat haar vriendje een foto van haar borsten stuurde. De jongen stuurde hem door aan zijn vriend, als een trofee: “Kijk eens wat een lekkere tieten mijn vriendin heeft”. Een week later ging de foto de hele school rond. Hij kent ook verhalen van jongens die foto’s ruilen als voetbalplaatjes: “ik geef jou twee paar tieten van vijftien, doe mij één paar van zestien.”

Jongeren die dat doen, zijn volgens de wet verspreiders van kinderporno. Als het om pubers onderling gaat, worden ze meestal niet vervolgd, maar doorverwezen naar hulpverleners. Toch is het goed dat iedereen – jongeren én hun ouders – op de hoogte is van dat wetsartikel, vindt Kerstens. In politiedossiers over kinderporno kwam ze namen van jongeren tegen, die filmpjes hadden uitgewisseld. “Omdat dat officieel een zedenmisdrijf is, kom je nooit meer van zo’n aantekening af, ook al is de zaak geseponeerd.” Soms kunnen jongeren hierdoor een baan of een stageplaats wel vergeten.

Niet met opgeheven vingertje zwaaien

Eén op de tien jongeren die een seksfilmpje had gemaakt, maakte zich daar achteraf zorgen over, vertelt Joyce Kerstens, die onderzoek deed naar het seksuele gedrag van jongeren online. Vaak hadden ze dat niet aan hun ouders durven vertellen.

Juist daarom moeten ouders niet direct met opgeheven vingertje zwaaien als het over seks op internet gaat, vindt Kerstens. “Laat liever weten dat ze bij je terecht kunnen als ze onhandige dingen doen.”

Een kleine groep verdient wel extra aandacht: jongeren die aan sexting doen omdat ze ontevreden over hun leven zijn en een laag zelfbeeld hebben. Kerstens: “Als ze het doen uit onzekerheid, om te weten of ze wel mooi of sexy genoeg zijn, lopen ze meer risico om gepest of gechanteerd te worden.”

Online-sekswoordenlijst

Sneaky Hat: jongeren maken een naaktfoto van zichzelf en bedekken de edele delen met een hoed of pet.

Brooming: (bezemen) Jongeren downloaden foto’s van meisjes, typen er vulgaire teksten bij en posten dat op internet.

Bezems: Daarmee worden meisjes bedoeld die zich in de ogen van jongeren als een ‘sletje’ gedragen.

Fakers: mensen die nep-foto’s of nep-filmpjes gebruiken en doen alsof ze iemand anders zijn.

Players: niet serieuze versierders die je uit de kleren proberen te praten.