Hoogleraar Frank Pieke

‘China is onderdeel van ons leven’

Waarom kiezen Chinese studenten voor Nederland? Wat hopen ze te bereiken, hoe bevalt het hier? Dit jaar verscheen het eerste onderzoek dat daar inzicht in geeft, onder leiding van hoogleraar Frank Pieke van het LeidenAsiaCentre. ‘We zijn een goede tweede keus voor Chinese studenten.’

Al jaren vormen Chinezen in Nederland de grootste groep buitenlandse studenten van buiten de Europese Unie. Op dit moment zijn het er meer dan 4300. Alleen vanuit Duitsland volgen meer studenten in Nederland hoger onderwijs. Maar wat weten we eigenlijk van hen?  ‘Heel weinig’, zegt antropoloog Frank Pieke. Ze werken hard, blinken uit in exacte vakken. ‘Bij dat oppervlakkige beeld houdt het wel een beetje op.’ Hoog tijd om meer zicht te krijgen op de beweegredenen en ervaringen van Chinese studenten en promovendi in Nederland, vond hij.

Onderzoekers van Piekes LeidenAsiaCentre hielden een enquête onder 650 Chinese studenten en spraken met studenten, promovendi en hoger onderwijsinstellingen die veel met Chinese studenten te maken hebben. Een van de opvallendste uitkomsten van het onderzoek: de meeste Chinese studenten kiezen niet speciaal voor studeren in Nederland, of voor een bepaalde studie hier. Pieke: ‘Ze zien studeren in Nederland als poort naar het buitenland, om te leren hoe ze internationaal kunnen opereren.’

Waarom is studeren in het buitenland zo populair onder Chinese studenten?

‘Studeren in het buitenland heeft in China enorme betekenis. Het is niet alleen een manier om zelf vooruit te komen, maar ook om China vooruit te brengen. Er wordt ook veel druk op gezet door ouders: studeren na de middelbare school is bijna een verplichting. In China is een ratrace gaande om op een topuniversiteit te komen. Studenten met minder hoge cijfers en uit armere gebieden zijn aangewezen op instellingen lager op de ladder, hun diploma’s zijn niet veel waard. Studeren in het buitenland is voor hen een strategie om meer kans te maken op een goede baan in China. Door de toegenomen welvaart kunnen veel ouders zo’n buitenlandse studie ook betalen.’

Wat weten Chinese studenten van Nederland en het hoger onderwijs, voordat ze hiernaar toe komen?

‘Vrijwel niets. Nederlandse universiteiten komen niet voor op hun lijstje van prestigieuze universiteiten. Ze willen het liefst naar een topuniversiteit in een van de Angelsaksische landen. Dat is natuurlijk niet voor iedereen weggelegd. De bulk van de studenten gaat op zoek naar een goede en betaalbare studie elders. Ze vragen rond bij vrienden en kennissen, kijken op internet en sociale media, en komen min of meer toevallig bij Nederland uit.’

Geen opwekkende boodschap voor Nederlandse universiteiten.

‘Dat valt wel mee. Universiteiten die bij de werving in China inzetten op hun excellentie, vind ik naïef. Voor een uitmuntende onderzoeksgroep kan dat helpen om promovendi te werven, maar als Nederlandse universiteit vertellen dat je net zo goed bent als Harvard of Oxford, werkt niet. Dan gaan Chinese jongeren hard lachen. We zijn een goede tweede keus. Daar zouden universiteiten zich meer op moeten profileren.’

Hoe?

‘Door duidelijk te maken dat ze goed onderwijs aanbieden met een breed palet van Engelstalige opleidingen, voor een redelijke prijs. Chinese studenten vinden het ook aantrekkelijk dat we een internationaal georiënteerd land zijn, waar Engels wordt gesproken. Verder zou het handig zijn als onderwijsinstellingen gezamenlijk optrekken. Hoe moeten Chinese jongeren wijs worden uit al die verschillende websites van universiteiten? Maak liever één goede website: als je dit wilt kun je beter naar Eindhoven; voor die studie is Groningen de beste plek. Een interessante uitkomst van ons onderzoek is ook dat het beeld dat Chinezen van Nederland hebben, bepaald wordt door een klein groepje Chinese bloggers en journalisten die in Nederland wonen. Via internet en sociale media verspreiden zij nieuws over Nederland in China. Nodig die mensen uit, stuur ze interessante informatie.’

Chinese studenten zijn opvallend positief zijn over Nederland, als ze eenmaal hier zijn.

‘Ja, ze vinden Nederland een veilig en schoon land. Ook speelt mee, dat hier, in vergelijking met Engelstalige landen, relatief weinig andere Chinese studenten zijn. De meeste studenten willen graag met Nederlanders en andere buitenlanders omgaan.’

Terwijl wij juist vinden dat Chinese studenten bij elkaar klitten

‘Dat gebeurt, maar dat is niet anders dan bij andere buitenlandse studenten. In Leiden stikt het op de Boerhavelaan van de Chinese studenten. Als je woonruimte zoekt, wat is dan makkelijker dan een andere Chinese student vragen of je niet bij hem terecht kan? Gisteren kwam een promovenda naar me toe: ‘Shit, ik heb twee weken alleen maar Chinees gesproken!’  Dat was helemaal niet haar bedoeling. Ze was blij dat ze weer eens Engels sprak. Wat ook meespeelt is dat Chinese studenten verwachten dat iedereen hier Engels spreekt. In de praktijk valt dat tegen. Nederlandse studenten spreken onderling Nederlands en ook buiten de universiteit is het niet altijd makkelijk om in het Engels te communiceren.’

Hoe zit het met het Engelse niveau van Chinese studenten zelf?

‘Veel studenten worstelen daarmee. Lezen gaat wel. Engels verstaan, spreken en schrijven is lastig. Dat heeft ook te maken met onze soepele toelatingseisen. Je kunt die omhoog schroeven, maar krijg je dan nog voldoende studenten? Ik denk dat het beter werkt om pre-universitaire cursussen in China aan te bieden. Bijvoorbeeld een zomerschool van drie maanden. Niet alleen om het Engels op te krikken, maar ook om studenten voor te bereiden op het Nederlandse onderwijs. Hoe schrijf je een scriptie? Hoe presenteer je je paper in de klas? Hoe ga je in debat met studenten en docenten? Dat leren ze niet in China. Vaak hebben ze pas na een half jaar studie in Nederland door wat er van ze wordt verwacht. Doodzonde, zeker voor masterstudenten die hier maar één jaar studeren.’

Een andere aanbeveling uit uw rapport is een meldpunt voor discriminatie van Chinese studenten. Is discriminatie een groot probleem?

‘19 % van de Chinese studenten zegt dat ze weleens met discriminatie te maken hebben. Mijn onderzoekers vonden dat veel, ik vind het meevallen. Misschien ben ik door de wol geverfd omdat ik lange tijd in het buitenland heb gewoond, maar harde discriminatie van Chinezen kom je niet tegen. Ze hebben wel last van aanpassingsproblemen, daar zouden we meer aandacht aan kunnen besteden.’

Wat bedoelt u?

‘Dat gaat om kleine dingen, die voor Chinezen erg belangrijk zijn. Ze vinden het bijvoorbeeld vreselijk om altijd maar brood te eten. Hier in Leiden zijn alle magnetrons weggehaald, wegens brandgevaar. Dat is voor Chinese studenten heel vervelend: die willen graag een warme lunch. Waarom maken we op campussen geen ruimte voor mensen die een restaurantje willen pachten met warme lunches? Daar zouden àlle buitenlandse studenten van opkikkeren. Chinese studenten vinden het ook lastig om tussen twaalf en twee naar college te gaan. Ze zijn gewend om dan een tukje te doen. Daar hoef je colleges niet voor te verzetten, maar houd er rekening mee dat ze er dan nogal daas bijzitten.’

Veel Chinese studenten vinden het ook moeilijk om te gaan met kritiek op de Chinese overheid.

‘In China worden aanvallen op de overheid gezien als kritiek op China. Je valt de regering aan, dus val je China aan en mij persoonlijk. Je kunt dat belachelijk vinden, maar zo is het. Als docent hoef je daar geen rekening mee te houden: omgaan met kritiek is juist een onderdeel van de ervaring die ze in het buitenland opdoen. Het is wel handig als je felle reacties van Chinese studenten kunt relativeren: dit is de manier waarop Chinezen laten zien dat ze van hun land houden.’

Wat is China met ons van plan? Is dat een reële angst? Sturen ze hier studenten naar toe om onze kennis te roven? Leiden we onze eigen concurrenten op?

‘De Chinese overheid stimuleert talenten om in het buitenland getraind te worden, zodat ze kunnen bijdragen aan de opbouw van China. Daar is niets mis mee. Het wordt pas problematisch als China hier speciaal studenten neerzet om hoogwaardige technologie weg te halen. Bij het overgrote deel van de Chinese studenten en promovendi is daar geen sprake van. Die zijn onschuldig, doen dingen die strategisch van geen enkel belang zijn. Op meer gevoelige terreinen als ruimtevaarttechnologie zouden we studenten wel mogen screenen. Daar moeten we niet naïef in zijn. Wat je absoluut niet moet doen, is achter de hekken wegkruipen. China is onderdeel van ons leven. Chinese studenten kunnen kennismigranten worden die bijdragen aan innovatie en internationalisering van onze economie.’

Wat vindt u van de plannen van de Rijksuniversiteit Groningen om een campus in de Chinese stad Yantai op te richten?

‘Groningen ziet dat als kans om meer studenten en onderzoekers aan te trekken. Er zijn meer Europese universiteiten die dat doen. Ik vind het moedig, maar ze lopen financieel een gigantisch risico. Zullen er voldoende studenten op afkomen om de investeringen terug te verdienen? In de Tweede Kamer waren vooral zorgen hoe je academische vrijheid in China kunt garanderen. Daar ben je zelf bij. Je moet ferm zijn tegen de Chinese overheid: dit willen we, dit niet. Vooraf alles vastleggen, niet op voorhand water bij de wijn doen. Als Chinezen één ding niet respecteren is het ongevraagd concessies doen. Positief is dat er aan de Chinese kant spelers zijn die er ook geld in stoppen: de lokale overheid, projectontwikkelaars, de universiteit. Die lopen echt niet allemaal aan de leiband van de centrale overheid. Dat wordt in Nederland nog weleens vergeten: China is niet één log apparaat, de maatschappij is vrijer dan hier wordt gedacht.’

Laten we Chinees talent niet te makkelijk vertrekken? Slechts een kwart van de Chinese afgestudeerden werkt na vijf jaar nog in Nederland.

‘We kunnen meer doen om afgestudeerden hier te houden: bijvoorbeeld sollicitatietrainingen en cursussen Nederlands aanbieden. De helft van de Chinese studenten wil hier langer blijven. Vaak hebben ze exacte studies gedaan. Dat zijn mensen die we in Nederland keihard nodig hebben. Maar velen gaan terug naar China omdat hun baankansen daar beter zijn. China ontwikkelt zich razendsnel als innovatieland. Het aantal buitenlandse studenten in China is nu al hoger dan het aantal Chinese studenten in het buitenland. Het zal niet lang meer duren voordat het zaak wordt om Nederlands talent in China te plaatsen, in plaats van Chinese talenten naar Nederland te halen.’

Publicaties:

  • Dutch higher education and Chinese students in the Netherlands. LeidenAsiaCentre, 2017
  • Nederland door Chinese ogen. Garrie van Pinxteren en Frank Pieke, uitgeverij Balans, 2017.

Wie is Frank Pieke?

Frank Pieke (1957) is hoogleraar Modern China Studies aan de Universiteit Leiden en directeur van het LeidenAsiaCentre. Hij onderzoekt de hedendaagse invloed van China op de wereld. Pieke promoveerde in 1992 aan de University of California in Berkeley (VS) en was vijftien jaar verbonden aan de universiteit van Oxford.

Ditty Eimers

Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard en wil je jouw waardering laten blijken? Dat kan!

Waardeer je mijn journalistieke werk?

Doneer en help de onafhankelijke journalistiek.

Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard en wil je jouw waardering laten blijken?

Dat kan! Door een bijdrage help je me om dit soort artikelen te blijven schrijven.

Contact