Depressie is een belangrijke risicofactor voor hart- en vaatziekten. Toch heeft behandeling van depressie bij hartpatiënten nauwelijks effect op het voorkomen van nieuwe hartinfarcten.‘Behandel de gevolgen van depressie, in plaats van de depressie zelf,’ zei hoogleraar medische psychologie Peter de Jonge vandaag in zijn oratie aan de universiteit van Tilburg.
Hartpatiënten hebben zeven keer zoveel kans op een depressie dan gemiddeld. Bovendien overlijden depressieve hartpatiënten eerder dan niet- depressieve hartpatiënten, blijkt uit onderzoek.
Het lijkt zo simpel: behandel de depressie, dan wordt de overlevingskans van hartpatiënten groter
‘Dat is precies de redenatie van een aantal onderzoeken die tien, vijftien jaar geleden zijn gestart onder hartpatiënten. Nu de uitkomsten bekend zijn, moeten we concluderen dat het slikken van antidepressiva door depressieve hartpatiënten geen enkel effect heeft op het verloop van hun hartkwaal. Weg mooie hypothese.’
Werken antidepressiva minder goed bij hartpatiënten?
‘Nee, ze werken even goed als bij mensen zonder hartziekte. Of liever gezegd: even slecht. Bij de start van al die studies dachten we dat we depressies effectief konden behandelen met antidepressiva. Maar uit recente onderzoeken blijkt dat die nauwelijks beter werken dan een placebo. De effecten van antidepressiva worden zwaar overschat. Dat komt omdat wetenschappelijke tijdschriftenmet name studies publiceren waaruit blijkt dat die medicijnen een positief resultaat hebben. Negatieve resultaten worden veel minder vaak gepubliceerd.’
Hoe komt het dat antidepressiva zo weinig effect hebben?
‘Sinds de jaren tachtig worden bij het stellen van de diagnose depressie alleen symptomen geteld. Heeft iemand langer dan twee weken een sombere stemming? Heeft hij last van schuldgevoelens en vermoeidheid? Denkt hij vaak aan de dood? De vraag of die symptomen wellicht te maken hebben met ingrijpende gebeurtenissen in het leven van die persoon, wordt niet meer gesteld. Daardoor krijgen mensen veel te snel het etiket ‘depressie’ opgeplakt. Dat geldt ook voor hartpatiënten. Het is niet zo gek dat iemand die net een hartinfarct heeft gehad vaak aan de dood denkt, slecht slaapt of hondsmoe is. Hoort dat bij die persoon of heeft dat te maken met zijn hartkwaal? Als dat laatste het geval is, heeft het voorschrijven van pillen weinig zin.’
Wat dan? Niets doen en wachten tot het overgaat?
Je moet mensen niet te snel behandelen voor ellende die bij het leven hoort. Lijden kan een motor zijn voor verandering. Als een hartpatiënt zich schuldig voelt omdat hij een pakje sigaretten per dag rookt, kun je als behandelaar ook zeggen: ‘Terecht, u bent bezig uw lichaam kapot te maken. Ik ga u helpen te stoppen met roken. Dan voelt u zich ook minder schuldig.’ Ik pleit er niet voor om niets te doen. Laten we erkennen dat we in veel gevallen de depressie niet kunnen behandelen en ons richten op het beperken van de gevolgen. Zeker voor hartpatiënten is dat essentieel.’
Waarom juist voor hartpatiënten?
‘Mensen die na een hartinfarct depressief zijn, missen de motivatie om hun leven weer op te pakken en hun leefstijl te verbeteren. Ze houden zich minder vaak aan behandeladviezen en komen drie keer zo vaak niet opdagen op afspraken met hun cardioloog. Misschien is de verklaring voor het feit dat depressieve hartpatiënten zo snel overlijden veel simpeler dan we dachten: ze overlijden omdat ze onvoldoende zorg krijgen. Het belangrijkste is dat ze gemotiveerd worden om beter zichzelf te zorgen. Psychotherapie kan helpen om te achterhalen waar het gebrek aan motivatie vandaan komt. Ook lichaamsbeweging is een goed medicijn. Veel studies laten zien dat lichaamsbeweging een veelbelovende behandeling voor depressie is. Mocht het geen effect op de depressie hebben, dan werkt het in ieder geval om de conditie van het hart te verbeteren. ’
