Vroeger haalden pubers hun heimelijke pleziertjes uit beduimelde vieze blaadjes. Nu belanden ze met een paar muisklikken in de kaalgeschoren vagina van een opgepimpte pornopoes.

Nicolien was er vast van overtuigd. Haar zoon Bas (12) was nog helemaal niet met seks bezig. Tot ze op een avond even in de internetgeschiedenis van de huislaptop keek, om een zoekgeraakte website terug te vinden. Ze kwam een hele rits pornosites tegen met titels als ‘Schoolgirl anal’ en ‘Teacher fuck’. Toen ze er eentje bekeek, schrok ze zich kapot. ‘Ik zag hoe een vrouw, die duidelijk geen zin had, door een man aan haar haren werd getrokken en gedwongen werd om hem te pijpen. Bas, die nog nooit een meisje heeft gezoend! Wat pikt hij op van die filmpjes?’

Chick 2011

Porno is alomtegenwoordig op internet. Ook wie niet op zoek is, kan er nauwelijks omheen. Typ ‘poes’ in je kijkt binnen een paar klikken recht in het strakgetrokken, kale kruis van een pornoactrice. Toch zijn ouders opvallend naïef als het gaat om het kijkgedrag van hun eigen puber. Veertig procent van de ouders van pubers die porno op internet kijken, denkt dat ze dat niet doen, blijkt uit recent Europees onderzoek onder jongeren en ouders. ‘Vooral ouders van jongens moeten ervan uitgaan dat hun kind op 12-, 13-jarige leeftijd al van alles heeft gezien’, zegt onderzoekster Hanneke de Graaf van kenniscentrum over seksualiteit Rutgers Nisso Groep. ‘Zodra jongens belangstelling krijgen voor seks, raken ze ook geïnteresseerd in porno.’ En het is echt niet zo dat ze per ongeluk op pornosites belanden: ze zoeken het meestal zelf op. De Graaf: ‘Vaak gebeurt dat eerder dan ouders denken. De meeste jongens zien porno voordat ze hun eerste zoen aan een meisje hebben gegeven. Een gratis filmpje downloaden is nu eenmaal makkelijker dan een meisje versieren.’ Niks abnormaals vindt De Graaf. ‘Pubers ontdekken hun seksualiteit. Ze willen weten hoe ze “het” moeten doen en gaan op zoek naar seksuele spanning.’

‘Logisch dat ze daarvoor vaker porno gebruiken, nu dat zo makkelijk toegankelijk is via internet’, zegt ook porno-onderzoeker en hoogleraar media entertainment Jochen Peter van het toonaangevende Amsterdamse Center for research on Children, Adolescents and the Media. De Graaf: ‘Trouwens, vroeger zagen jongeren ook porno.’

Natuurlijk, porno was er twintig, dertig jaar geleden ook al. Maar de beduimelde Chicks en Candy’s die pubers van toen onder hun matras verstopten, zijn zoet en onschuldig vergeleken bij het huidige pornobombardement op internet. Alles kan en de beelden laten niets te raden of te fantaseren over. ‘Sletten’ die ‘anaal geneukt’ worden. Geblinddoekte seks. Seks met meerder mensen tegelijk. Seks met dieren. Vrouwen die zich in drie openingen tegelijk laten nemen. Wat pikken knulletjes van dertien daarvan op? Gaan ze denken dat seks zo hoort te gaan als op internet? En wat blijft er hangen van de impliciete boodschap dat mannen altijd opgewonden en vrouwen altijd beschikbaar zijn?

Pornkids

Eerst maar eens de cijfers. Volgens het meest recente onderzoek van de Rutgers Nisso Groep en SOA Aids Nederland, uit 2005, kijkt ongeveer de helft van de twaalfjarige jongens wel eens naar porno. Bij veertienjarigen is dat 71 procent, bij zeventienjarigen 85. Daarna neemt het ietsje af tot tachtig procent. Dat blijft zo als ze volwassen mannen zijn. Een gegeven dat tot nadenken stemt, gezien de verhitte discussies over de invloed van porno op jongeren. ‘In plaats van te wijzen naar jongeren zou je misschien beter kunnen zeggen dat volwassen mannen de “generatie porno” zijn’, zegt Peter. ‘Er zijn zelfs aanwijzingen dat volwassen pornokijkers sterker worden beïnvloed door het stereotype beeld van porno dan jongeren. Het zou kunnen dat jongeren de betrekkelijke waarde van internet beter in kunnen schatten.’

Overigens komt Peter met veel lagere cijfers dan de Rutgers Nissogroep: ruim de helft van de jongens tussen twaalf en zeventien bekijkt volgens hem porno op internet. Een kwart daarvan kijkt minstens een keer per week. Noch Peter, noch de Graaf heeft een verklaring voor het verschil. Peter baseert zich op enquêtes die hij tussen 2004 en 2010 herhaaldelijk onder in totaal vijfduizend jongeren afnam. Peter: ‘Er is een groep jongens die het niet aantrekkelijk vindt, een grote groep die regelmatig kijkt, en een kleine groep die vaak kijkt.’ Dat is vooral een kwestie van persoonlijkheid, blijkt uit zijn onderzoek. ‘Jongens met een sterke behoefte aan spanning, die graag dingen doen die een beetje verboden zijn, beginnen eerder met porno en kijken ook vaker.’

Geen meisjesding

Porno is nog steeds vooral een jongensding. Peter: ‘Zo’n vijftien procent van de meisjes uit ons onderzoek zegt porno te bekijken. Dat kan in werkelijkheid wat hoger zijn, omdat meisjes zich misschien meer dan jongens schamen om het toe te geven.’

Meisjes kijken niet alleen minder, ze beginnen er ook later mee: vanaf een jaar of vijftien, zestien. De Graaf: ‘Ze proberen eerst dingen met vriendjes uit. En ze zeggen vooral te kijken uit nieuwsgierigheid, terwijl jongens aangeven dat ze porno opwindend vinden.’ Als meisjes kijken, doen ze dat vaker met vriendinnen, terwijl jongens in hun eentje kijken. Of dat verschil in kijkgedrag komt doordat porno meer op mannelijke behoeftes is gericht, durft De Graaf niet te zeggen. ‘Kijken naar porno hangt sterk samen met masturberen. Meisjes beginnen daar later mee en er is een grote groep meisjes die helemaal niet aan soloseks doet.’

Onschuldig genoegen?

Peter kan zich best voorstellen dat ouders bang zijn dat hun kinderen door internetporno een vreemd beeld van seksualiteit krijgen. ‘Dat dacht ik zelf ook, toen ik zeven jaar geleden aan mijn onderzoek begon. Maar heel sterke invloeden hebben we niet gevonden.’ Hij zegt het voorzichtig, want als één ding opvalt is het dat er nog ontstellend weinig onderzoek is gedaan naar de invloed van porno. Welke sites zien ze? Is er sprake van een pornocarrière waarbij jonge pornokijkers overstappen van licht naar zwaarder materiaal? Nemen jongeren standjes over? Doen ze eerder aan orale en anale seks? Zorgt de overvloed aan lesbische porno ervoor dat zoenen en seks tussen meisjes normaler wordt? Peter: ‘Razend interessante vragen, maar het is niet onderzocht. En los daarvan: er zijn altijd meerdere factoren die invloed hebben op veranderingen in seksualiteit: de houding van ouders, vrienden, televisie.’

Wat weten we dan wel? Peter: ‘Dat de meeste jongeren heel goed weten dat porno een vertekend beeld van seks geeft. Ze zeggen: “Ik vind het gewoon spannend, ik weet best dat seks er in het echte leven anders aan toegaat.”’ Ook al zien ze op internet hordes gewillige dames met opgeblazen borsten die spectaculair klaarkomen, een meerderheid van de jongeren vindt nog altijd dat vrouwen geen lustobject zijn en dat seks thuishoort binnen een relatie. Er zijn ook geen aanwijzingen dat grote groepen jongeren seksueel zijn losgeslagen.

Veelkijkers

‘Toch laat ons onderzoek zien dat er wel degelijk invloed is, al is die klein’, zegt Peter. ‘Jongeren die vaker kijken, zeggen eerder dat ze iets van porno leren. Bepaalde standjes, hoe ze zich moeten gedragen. Ze beginnen porno als informatiebron te beschouwen en worden iets minder sceptisch over wat ze zien.’

Ook zijn deze jongeren onzekerder en ontevredener over hun eigen seksualiteit. Peter: ‘Ze denken dat ze ergens niet aan voldoen. Dat komt omdat porno zo afwijkt van wat ze van hun ouders en op school over seks leren. Je kunt opgewonden worden van porno, maar dat heeft niets met een liefdevolle relatie te maken. Die onzekerheid zie je vooral bij jongeren die nog geen of weinig seksuele ervaring hebben opgedaan.’

Maken ze in het gewone leven kennis met seks, dan verdwijnt dat effect meestal, zegt Peter. Toch is er een kleine groep die volgens hem meer aandacht verdient: jongeren die ontevreden zijn over hun leven en vluchten in porno. ‘Hoe groot die groep is weten we niet. Naarmate jongeren vaker kijken kan dat ervoor zorgen dat ze nog minder plezier beleven aan hun eigen seksualiteit en internetporno realistischer gaan vinden.’ Ook van jongeren met een negatief vrouwbeeld is bekend dat ze vaker porno kijken. Peter: ‘Door porno worden hun opvattingen versterkt. Welke langetermijn gevolgen dat heeft is onbekend. Daar moet meer onderzoek naar worden gedaan.’

Verder is er een groep van ongeveer zeven procent van de jongeren die op internet risicovol gedrag vertoont. Ze versturen bijvoorbeeld naaktfoto’s van zichzelf of chatten met onbekenden over seks. Peter: ‘Het blijkt dat zij meer kans hebben om ook in het echte leven seksuele risico’s te nemen. Denk aan condoomloze one night stands. Vaak zijn dat pubers die een grote behoefte hebben aan spanning. Ze zijn minder tevreden zijn met hun leven en komen een uit een minder hecht of warm gezin.’

Ouderlijke helpdesk

Hoe moet je als ouder omgaan met de pornografische belangstelling van je puber? ‘Ik denk dat ouders er goed aan doen om er geen drama van te maken’, zegt Peter. ‘Maar je moet het ook niet bagatelliseren.’ Verbieden heeft volgens hem weinig zin. ‘Tenminste niet als je de illusie hebt dat ze daardoor niet meer kijken.’ Ook een pornofilter weten pubers vaak binnen de kortste keren te omzeilen. Of ze pakken hun smartphone.

De Graaf: ‘Praat erover, is mijn advies. Een belangrijke boodschap die je mee kunt geven is dat porno iets anders is dan echte seks. Dat de mensen die je in beeld ziet, acteurs zijn, die doen alsof ze genieten. Dat het niet realistisch is om een uur lang een stijve te hebben. En dat je in het echt natuurlijk altijd een condoom gebruikt.’

Je kunt ook vertellen dat pornoacteurs van alles doen om er sexier uit te zien: trucs om penissen langer te maken, siliconenborsten, bijgewerkte schaamlippen. De Graaf: ‘Zodat ze zich geen zorgen hoeven te maken dat ze er zelf anders uitzien.’

Ook de vrouwonvriendelijkheid van porno is een punt dat aandacht verdient. De Graaf: ‘Vertel dat veel dingen die je ziet gewoon pijn kunnen doen. Dat er geen trucjes bestaan om van seks te genieten, maar dat je zelf moet ontdekken wat je fijn vindt en dat ook aan je partner moet vragen. Dat je altijd nee mag zeggen als je iets niet wilt en rekening moet houden met de grenzen van je partner.’

Dat is niet makkelijk: de meeste ouders vinden seks al een lastig onderwerp, laat staan dat ze openlijk porno becommentariëren. De Graaf: ‘Veel pubers vinden porno ook een gênant onderwerp. Het is iets van henzelf, waar ze niet met hun ouders over willen praten. Je moet voorzichtig aftasten hoe je erover in gesprek kunt komen.’

Gewoon een folder neerleggen met tips en weetjes over porno op internet kan ook helpen. De Graaf: ‘Er zijn ook speciaal op jongeren gerichte sites met een licht pornografisch tintje, waar je ze tussen neus en lippen door op kan wijzen. Die komen zonder ranzigheid tegemoet aan hun behoefte om uit te vinden hoe je seks lekker maakt. En ze krijgen ook nog wat voorlichting over veilig vrijen mee.’

Handige sites:

sense.info

uwkindenseks.nl

hoehetmoet.nl

vrijlekker.nl

Hoeveel jongeren zochten het afgelopen half jaar bewust naar porno op internet?

Jongens 12-17 jaar

Niet: 45 %

Wel: 55 %

(30 % minder dan vier keer per maand)

(25 % 1 keer per week of meer)

Meisjes 12-17 jaar

Niet: 85 %

Wel: 15 %

(plm 13 % minder dan vier keer maand)

(2 % 1 keer per week of meer)

Bron: CcaM, 2011